Prawda i mity na temat instalacji fotowoltaicznych

Prawda i mity na temat instalacji fotowoltaicznych

Mikroinstalacje fotowoltaiczne coraz częściej pojawiają się na polskich dachach, jednak fotowoltaika wcale nie jest zdobyczą ostatnich lat. Już w 1958 roku NASA wysłała w kosmos satelitę Vanguard I z modułami fotowoltaicznymi, a od dziesięcioleci montuje się je na farmach fotowoltaicznych. 

Panele fotowoltaiczne cieszą się takim zainteresowaniem dlatego, że wykorzystują promieniowanie słoneczne do produkcji energii elektrycznej. Ze słońca uzyskuje się prąd stały, a po zastosowaniu inwerterów – prąd zmienny, którego potrzebują urządzenia domowe.

Postęp techniczny powoduje, że ceny paneli fotowoltaicznych maleją, a wydajność ogniw wzrasta. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że koszt prądu z sieci energetycznej ciągle rośnie, to łatwo dojdziemy do wniosku, że fotowoltaika z każdym rokiem będzie coraz bardziej opłacalna. Zwłaszcza, że panele nie tylko na siebie zarabiają, ale jeszcze podnoszą wartość inwestycji i pomagają w walce z globalnym ociepleniem.

Czy fotowoltaika się opłaca?

Zacznijmy od szczypty definicji. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, mikroinstalacja to instalacja o łącznej zainstalowanej mocy nie większej niż 50 kW, która jest przyłączona do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 50 kW.

Przyłączając domową mikroinstalację do sieci energetycznej stajemy się prosumentem, czyli konsumentem energii, który jest  jednocześnie producentem i odbiorcą prądu. Jako prosument odsyłamy do sieci wygenerowane nadwyżki prądu, gdzie są magazynowane przez krajowy system energetyczny. Wyprodukowaną nadwyżkę prądu możemy wykorzystać w czasie 365 dni, np. w okresie o niższej lub zerowej produkcji np. w zimie, a także w nocy. Dzięki temu fotowoltaika zasila nasze gospodarstwo domowe przez cały rok. Można przyjąć, że z 1kW instalacji w Polsce uzyskuje się średnio 900-1000kWh energii rocznie.

(źródło: https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/aktualnosci/8771,Rekordowy-rok-dla-fotowoltaiki.html)

Posiadacze mikroinstalacji rozliczają się w tzw. systemie opustów. Nie występuje tu sprzedaż energii, istnieje za to możliwość bilansowania energii (pobranej i wprowadzonej do sieci) w rozliczeniu rocznym. W takim rozliczeniu nie ma kosztów dystrybucji, a płaci się jedynie opłaty stałe. Wartość opustu jest uzależniona od mocy mikroinstalacji. W 2020 roku właściciele instalacji o mocy do 10 kW korzystali z opustu wynoszącego 0,8 kWh za każdy 1 kWh wprowadzonej do sieci energii, natomiast posiadacze instalacji od 10 do 50 kW po nowelizacji przepisów mieli opust w wysokości 0,7 kWh za każdy 1 kWh wprowadzonej do sieci energii.

Instalacje fotowoltaiczne – czy to jest bezpieczne?

Wiele osób waha się co do montażu paneli fotowoltaicznych, ponieważ mają wątpliwości czy jest to bezpieczne. Prawidłowo działająca fotowoltaika nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia lub środowiska. Warunkiem jest jednak odpowiedni montaż i konserwacja modułów przez wykwalifikowanych pracowników, zgodnie z wymogami obowiązujących przepisów. Już na etapie planowania instalacji uwzględnia się tworzenie przegród pożarowych, dostępność, integralność i bezpieczeństwo wszystkich elementów.

Warto wiedzieć, że w procesie produkcyjnym komponenty systemów fotowoltaicznych są testowane zgodnie z bardzo rygorystycznymi wymogami bezpieczeństwa (np. elektrycznego) i niezawodności. Wpływa to na bardzo wysoki poziom zabezpieczeń w zakresie prewencyjnej ochrony przeciwpożarowej oraz w razie zaistnienia pożaru.

Jak dobrać instalację PV?

Aby odpowiednio dobrać wielkość instalacji, należy wziąć pod uwagę powierzchnię dachu, którą mamy do dyspozycji. Trzeba uwzględnić nie tylko wielkość samych paneli, ale również przestrzenie instalacyjne konieczne między poszczególnymi modułami. 

Warto wiedzieć, że energię elektryczną wytworzoną w instalacji pv zużywamy na bieżąco (to tzw. autokonsumpcja), a jej niewykorzystana część jest odprowadzana do sieci energetycznej i tam magazynowana. Instalacje fotowoltaiczne powinny być zatem dostosowane do naszych potrzeb i zużycia energii. W przypadku gospodarstw domowych wielkość instalacji należy obliczyć tak, by wyprodukowana energia (uwzględniając tą oddaną do sieci) nie przekraczała naszego rocznego zużycia.

(źródło: https://www.ure.gov.pl/pl/urzad/informacje-ogolne/aktualnosci/8771,Rekordowy-rok-dla-fotowoltaiki.html)

Należy wziąć pod uwagę, że wielkość instalacji pv ma bezpośredni wpływ na opłacalność całej inwestycji. Zbyt duża instalacja nie przyniesie żadnych korzyści, ponieważ nadwyżka energii wprowadzona do sieci i nieodebrana w ciągu 365 dni od zakończenia okresu rozliczeniowego – przepadnie.

Fotowoltaika – jak ją sfinansować?

Instalacje fotowoltaiczne to nie tylko duże przedsięwzięcie technologiczne, ale również niemały wydatek finansowy. Większość osób decydujących się na fotowoltaikę korzysta z różnego rodzaju instrumentów finansowych – kredytów, dotacji i dopłat. Najwyższy poziom dofinansowania oferują programy unijne, które posiadają jednak ograniczoną liczbę beneficjentów. Warto zatem zorientować się, czy w naszej gminie można ubiegać się o tego rodzaju dopłatę.

W 2020 roku bardzo popularnym źródłem finansowania fotowoltaiki był rządowy program „Mój prąd” wdrożony przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. W ramach programu można liczyć na dotację nie wyższą niż 50% poniesionych kosztów i ograniczoną do 5000 zł. Również wiele samorządów uwzględnia fotowoltaikę i jej opłacalność dla mieszkańców w swoich programach dotacyjnych. Poziom dofinansowania zależy najczęściej od możliwości danej gminy.

Jeśli nie korzystamy ze wspomnianych dotacji, to możemy pozyskać środki na fotowoltaikę w ramach instrumentów zwrotnych – kredytów komercyjnych lub nisko oprocentowanych pożyczek. Okres zwrotu i oprocentowanie zależy od konkretnego banku.

Dokumentacja techniczna

Po zakończeniu montażu instalacji pv powinniśmy otrzymać odpowiednią dokumentację techniczną. Będzie ona obejmowała różnego rodzaju informacje, np. datę instalacji, weryfikacji i oddania do użytku, informacje o osobie zlecającej montaż, dane adresowe miejsca instalacji, jej moc znamionową, informacje o panelach oraz inwerterach. Oprócz tego powinna obejmować dane kontaktowe firmy projektującej instalację oraz osoby odpowiedzialnej za konkretny projekt, jak również dokładny schemat instalacji fotowoltaicznej.

Wszystkie te informacje są ważne ze względów bezpieczeństwa. Mają istotne znaczenie np. w razie wystąpienia pożaru instalacji. Z uwagi na to, że moduły fotowoltaiczne generują napięcie nawet po wyłączeniu instalacji, akcja gaśnicza rozpoczyna się od rozpoznania sytuacji oraz minimalizacji ryzyka porażenia lub oślepienia łukiem osób gaszących pożar. Dlatego też strażacy muszą posiadać informacje dotyczące rozmieszczenia kluczowych elementów i mieć dostęp do procedur wyłączania całej instalacji.

Dokładna znajomość topologii instalacji oraz jej kluczowych parametrów jest również niezbędna do sprawdzenia bezpieczeństwa i efektywności modułów oraz prawidłowego ustawienia parametrów pomiarowych. Nieprawidłowości w dokumentacji mogą stanowić przyczynę obniżenia lub nawet odmówienia wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela.

Co wpływa na opłacalność fotowoltaiki?

Na opłacalność fotowoltaiki możemy w różny sposób wpływać. Przed podjęciem decyzji o montażu wystarczy wziąć pod uwagę kilka następujących czynników:

1. Koszt instalacji – to najbardziej oczywisty czynnik. Nie oznacza to jednak, że należy korzystać z najtańszych rozwiązań, ponieważ mogą się one okazać krótkotrwałe.
2. Dach budynku – istotny jest jego kąt nachylenia, położenie względem kierunków świata, ilość padającego cienia, a nawet rodzaj dachówki.
3. Profil zużycia energii – zasada jest prosta: im więcej prądu w ciągu dnia zużywamy, tym większa jest autokonsumpcja i fotowoltaika opłacalnością może naprawdę miło zaskoczyć.
4. Sprawność i moc instalacji – jeśli kupujemy elementy instalacji u zaufanych producentów, to można spokojnie wybrać bardziej wydajne moduły. Nie warto jednak przesadzać z wielkością instalacji, zawsze powinna być dobrana do naszych indywidualnych potrzeb.
5. Wybór instalatora – niewłaściwa wykonana instalacja jest bardzo niebezpieczna i bywa przyczyną najbardziej kosztownych uszkodzeń fotowoltaiki. Dobry instalator nie tylko da gwarancję bezpieczeństwa i funkcjonalności instalacji, ale również skutecznie pomoże w razie drobnych usterek.

Fotowoltaika – opinie

Istnieje wiele mitów mówiących o małej opłacalności fotowoltaiki. Opinie mówią o nierentowności inwestycji. Trzy najczęstsze mity, które można znaleźć na internetowych forach, to:

• w Polsce jest za mało światła słonecznego

Nie jest prawdą, że w Polsce fotowoltaika się nie opłaca ze względu na mniejszą ilość słońca niż w krajach śródziemnomorskich. Zmieniający się klimat, słoneczne lata oraz ciepłe zimy sprawiają, że przez znaczną część roku możemy produkować wysokie ilości energii, którą później odzyskamy. Instalacja działa nawet w pochmurne dni, choć jej wydajność jest wtedy mniejsza. Warto pamiętać, by po obfitym opadzie śniegu zajrzeć na dach i sprawdzić, czy nic tam nie zalega.

• to droga inwestycja

Rzadko kto może zapłacić gotówką za panele fotowoltaiczne. Na pewno więc warto skorzystać z różnych instrumentów finansowych, np. dotacji w ramach unijnych programów wsparcia. Ułatwieniem jest na pewno ulga podatkowa dla osób fizycznych, które przez kilka kolejnych lat mogą odliczać sobie koszt instalacji od podatku w zeznaniach PIT. Jeśli nie możemy pozyskać dotacji na inwestycję, to dobrym rozwiązaniem jest też skorzystanie z niskooprocentowanego kredytu. Banki oferują finansowanie nawet na 15 lat z oprocentowaniem na poziomie 1-2% w skali roku, co tworzy dogodne warunki spłaty.

• panele są awaryjne

Panele fotowoltaiczne zachowują wysoką wydajność przez 20-25 lat. Jednak sytuacja wygląda jak we wszystkich innych dziedzinach życia.  Każde urządzenie może się potencjalnie popsuć, dlatego warto wybrać producenta, który zaoferuje jak najdłuższą gwarancję na moduły. Jeżeli chodzi o same panele, to są niewielkie szanse uszkodzenia, ale oprócz nich montuje się jeszcze inwerter, który zamienia prąd stały (z paneli) na zmienny (z którego korzysta sieć). O ten element również warto zadbać.

Kiedy fotowoltaika się nie opłaca?

Są sytuacje, w których należy na spokojnie przemyśleć montaż instalacji fotowoltaicznej. najczęstszymi problemami będą:

• znaczne zacienienie

Aby cieszyć się w pełni możliwościami, jakie daje fotowoltaika, należy umieścić panele w miejscach dobrze nasłonecznionych. Zbyt duże zacienienie może sprawić, iż instalacja będzie mniej wydajna. Cień na panele mogą rzucać drzewa, pobliskie budynki lub inne elementy otoczenia. Pewnym rozwiązaniem, choć dość kosztownym, mogą się okazać mikroinwertery i optymalizatory mocy. Pobliskie drzewa i kominy mogą czasami powodować inny problem – zapylenie i kurz na panelach, co zmniejszy ich wydajność. W takiej sytuacji należy regularnie kontrolować stan mikroinstalacji.

• północna część dachu

Panele fotowoltaiczne zamontowane na północnej stronie dachu rzadko otrzymują bezpośrednie światło słoneczne, więc fotowoltaika i jej opłacalność stoją w tym wypadku pod znakiem zapytania. Należy zaznaczyć jednak, że panele wcale nie muszą być instalowane po stronie południowej. W przypadku dachu ze skosami na stronę wschodnią i zachodnią instalacja również się opłaca.

• zły stan dachu

Instalacja fotowoltaiczna najczęściej znajduje się na dachach budynków. Jeśli dach jest w złym stanie technicznym i w perspektywie jest jego remont, to zdecydowanie lepiej wykonać go zanim pojawi się na nim fotowoltaika. Opinię najlepiej zasięgnąć u fachowca. W sytuacji, gdy stan dachu jest naprawdę zły, rozwiązaniem może być fotowoltaika naziemna, jednak by dobrze funkcjonowała, wymaga odpowiedniej, niezacienionej powierzchni.