Inwestycja w fotowoltaikę w 2022 roku w świetle nowych przepisów. Opłacalność fotowoltaiki dzisiaj i w przyszłości

Inwestycja w fotowoltaikę w 2022 roku w świetle nowych przepisów. Opłacalność fotowoltaiki dzisiaj i w przyszłości

Rok 2022 to duże zmiany w przepisach prawa dotyczących fotowoltaiki. W życie weszła nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE). Choć wprowadzone zmiany nie spotkały się z entuzjazmem, to niewątpliwie można w nich znaleźć także pozytywy. Poniżej wyjaśniamy, co się zmieniło i czy fotowoltaika w 2022 roku wciąż jest opłacalna.

Spis treści

Fotowoltaika po 1 kwietnia 2022 r. – nowe przepisy

Już w 2021 roku pojawiły się głosy o planowanej nowelizacji ustawy o OZE. Pogłoski okazały się prawdziwe i 1 kwietnia 2022 zmieniono przepisy dotyczące zielonej energii. Najważniejszy zapis nowelizacji to wprowadzenie systemu rozliczeń net-billing w miejsce systemu opustów net-metering. Zmiana ta została chłodno odebrana przez branżę fotowoltaiczną i potencjalnych prosumentów. W dalszej części tekstu wyjaśniamy, na czym polega nowy system rozliczeń, czemu wprowadzono net-billing, jakie jeszcze zmiany dotyczące produkcji energii z paneli fotowoltaicznych wprowadza nowelizacja ustawy o OZE oraz czy fotowoltaika w 2022 r wciąż jest opłacalna.

Net-billing w miejsce net-metering

Najważniejszą zmianą w przepisach dotyczących fotowoltaiki w 2022 jest wprowadzenie nowego systemu rozliczeń – net-billing – w miejsce stosowanego dotychczas systemu opustów, określanego jako net-metering. Dnia 1 kwietnia 2022 roku zatwierdzono nowelizację, zgodnie z którą od 1 lipca 2022 roku prosumenci będą rozliczać się według nowych zasad. W starym systemie prosument odprowadzał nadwyżki energii do sieci, a następnie mógł odebrać je w 80% bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów, w tym również kosztów dystrybucyjnych.

O ile system opustów był niezależny od aktualnych cen energii elektrycznej, o tyle net-billing jest z nimi ściśle związany. W tym systemie prosument nie tyle odprowadza, ile odsprzedaje nadwyżki energii. Wykorzystanie nadwyżek wymaga odkupienia odprowadzonej wcześniej energii. Transakcje odbywają się po miesięcznej średniej cen na Towarowej Giełdzie Energii. Pod uwagę brana jest ubiegłomiesięczna cena. Niemniej tego typu rozliczenie to tylko etap przejściowy. Od 1 lipca 2024 roku energia wytworzona przez panele fotowoltaiczne będzie rozliczana z siecią według taryfy godzinowej. Oznacza to bardzo dynamicznie zmieniającą się opłacalność odkupywania energii z sieci.

Bezgotówkowe rozliczanie sprzedaży i zakupu energii

W celu uproszczenia rozliczeń za nadwyżki energii postanowiono zastosować system oparty o depozyt prosumencki, czyli bezgotówkowe rozliczanie sprzedaży i zakupu energii na linii prosument – sieć energetyczna. Opłata za nadwyżkę odprowadzana do sieci będzie trafiać na konto rozliczeniowe. Środki te posłużą później do uiszczenia opłaty za energię elektryczną pobieraną z sieci w przypadku niedoboru energii produkowanej przez panele fotowoltaiczne. Do rozliczenia będzie dochodziło raz na 12-miesięcy, aby koszt zakupu energii nie był zbyt obciążający dla prosumenta.

Dlaczego wprowadzono nowelizację ustawy o odnawialnych źródłach energii?

Ostatnia dekada to dynamiczny wzrost popularności fotowoltaiki, która z roku na rok kilkukrotnie zwiększała swój udział w bilansie energetycznym kraju. Odpowiadają za to głównie mikroinstalacje fotowoltaiczne, których montaż gwarantował tanią energię elektryczną między innymi za sprawą sprzyjającego panelom fotowoltaicznym prawa. Dlaczego zatem postanowiono zmodyfikować przepisy w tym obszarze? Wprowadzenie nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii miało 3 główne przyczyny

• Straty finansowe ponoszone przez sprzedawców energii – prosument rozlicza się ze sprzedawcą energii elektrycznej, natomiast ten płaci za energię Operatorowi Systemu Dystrybucyjnego. Wskutek zwrotu prosumentowi odebranej nadwyżki bez naliczania opłat w bilansie sprzedawcy powstawała różnica. Jej pokryciu miało służyć 20% z nadwyżki energii, zatrzymywane przez sprzedawcę. Okazuje się jednak, że to za mało, aby pokryć różnicę, co oznacza, że sprzedawca energii z sieci jest stratny finansowo na każdym prosumencie. Im więcej mikroinstalacji fotowoltaicznych, tym wyższe straty sprzedawców. W dużej mierze są to firmy państwowe, stąd też zatroszczono się o ich interes.

• Nadmierne obciążenie infrastruktury sieci energetycznej – gwałtowny wzrost popularności paneli fotowoltaicznych to korzyść dla środowiska i portfeli Polaków. Niestety okazał się zbyt obciążający dla infrastruktury energetycznej w naszym kraju. Połączenie instalacji PV z siecią, a następnie odprowadzanie energii i jej odbieranie to duże obciążenie dla sieci energetycznej. W Polsce wiele sieci to infrastruktury starego typu, o niewielkiej przepustowości. Dlatego dla nowych prosumentów przygotowano rozwiązania prawne i dofinansowania promujące korzystanie z magazynów energii zamiast oddawania nadwyżek do sieci.

• Konieczność dostosowania przepisów krajowych do dyrektyw Unii Europejskiej – zgodnie z dyrektywami UE prosumenci wykorzystujący panele fotowoltaiczne są zobowiązani do pokrywania kosztów dystrybucji energii elektrycznej w adekwatnym stopniu. Natomiast dotychczas stosowany w Polsce system opustów zdejmował z prosumentów obowiązek ponoszenia jakichkolwiek kosztów dystrybucyjnych, o ile posiadali oni instalację fotowoltaiczną w pełni zaspokajającą ich własne potrzeby.

Kto może nadal korzystać z systemu opustów?

Nowelizacja ustawy dotyczącej odnawialnych źródeł energii uwzględnia pewne wykluczenia w zakresie obowiązku rozliczania się z odbieranej z sieci energii elektrycznej. Innymi słowy, część prosumentów wciąż może wykorzystywać dotychczasowy system opustów. Dotyczy to wszystkich tych, którzy:

• Zamontowali instalację fotowoltaiczną przed 1 kwietnia 2022 roku.

• Nie zamontowali instalacji fotowoltaicznej przed 1 kwietnia 2022 roku, jednak zdążyli w tym terminie zawrzeć umowę zakupu lub montażu instalacji fotowoltaicznej bądź ich wniosek o dofinansowanie fotowoltaiki został zaakceptowany. Jednoczesnym warunkiem, aby uniknąć cen rynkowych energii i nadal rozliczać się na zasadach systemu net-metering, jest złożenie wniosku o przyłączenie instalacji do sieci energetycznej przed końcem roku 2023.

Warto podkreślić, że każdy punkt poboru energii elektrycznej z sieci, również ten uprawniony do korzystania z systemu rozliczeń net-metering, może z własnej woli przejść na rozliczenie w nowym systemie net-billing. Choć prosumenci są sceptyczni wobec nowego systemu, czasami podjęcie tej decyzji może być opłacalne. Otóż dzisiaj zasady niektórych programów dofinansowania paneli fotowoltaicznych przewidują udzielenie wsparcia tylko tym prosumentom, którzy przeszli na rozliczenie w systemie net-billing. W zamian można liczyć na dotację inwestycji towarzyszących montażowi instalacji fotowoltaicznej. Promowana jest autokonsumpcja, przez co wspierane jest między innymi magazynowanie energii. W dalszej części tekstu wyjaśniamy, w jaki sposób wspierana jest fotowoltaika w 2022 roku i jak przekłada się to na opłacalność systemu net-billing.

System net-billing jest uznawany za niekorzystny ze względu na konieczność zakupu energii po cenie rynkowej. Nie sposób zaprzeczyć, że prosument decydujący się sprzedawać nadwyżki energii, a później odkupujący je z sieci, poniesie straty w stosunku do starego systemu rozliczeń. Okazuje się jednak, że istnieją sposoby na ominięcie niekorzystnych konsekwencji wprowadzonych zmian, a nawet zwiększenie dzięki nim opłacalności inwestycji w instalację fotowoltaiczną.

Przede wszystkim instalacja fotowoltaiczna może być samowystarczalna. Co prawda zimą i nocą panele fotowoltaiczne nie są w stanie produkować energii, jednak w ciągu roku jest wiele dni, w które wytwarzany jest jej nadmiar. Prosument może zatem korzystać z nadwyżek energii. Dotychczas najczęściej korzystano z opcji odprowadzania nadmiaru wyprodukowanej energii do sieci i wykorzystywania jej w razie potrzeby ze względu na opłacalność tego rozwiązania. Natomiast teraz opłacalność fotowoltaiki jest większa w przypadku korzystania z magazynu energii. Rozwiązanie to wymaga nieco większej jednorazowej inwestycji, jednak niweluje problem wyższych kosztów użytkowania instalacji fotowoltaicznej ze względu na konieczność zakupu energii z sieci po cenie rynkowej.

Magazynowanie energii może sprawić, że instalacja fotowoltaiczna stanie się jeszcze bardziej opłacalną inwestycją niż przed wprowadzeniem w 2022 roku nowelizacji dotyczącej ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii. Wszystko za sprawą dofinansowań do rozwiązań przyczyniających się zwiększenia autokonsumpcji i efektywniejszego zarządzania energią. W ramach priorytetowego programu Mój Prąd prosument może uzyskać w sumie kilkanaście tysięcy złotych na zakup i montaż magazynu energii oraz systemu inteligentnego zarządzania energią HEMS/EMS, czyli rozwiązań, które od najnowszej edycji programu są uznawane za koszty kwalifikowane.

Bardziej opłacalna produkcja energii elektrycznej przez farmy PV

Nowelizacja ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii to istotne zmiany nie tylko dla gospodarstw domowych, produkujących energię na własne potrzeby. Istotne zmiany dotyczą również farm fotowoltaicznych. W poniższej tabeli wymieniamy zmiany wprowadzone wraz z nowelizacją z 1 kwietnia 2022 r. i omawiamy ich znaczenie

Prosumenci wirtualni i zbiorowi

Nowe zmiany w przepisach to również zapisy korzystne dla wielu osób, które chciały, jednak jak dotąd nie mogły korzystać z fotowoltaiki na własny użytek. Z myślą o mieszkańcach budynków wielolokalowych postanowiono zdefiniować prosumentów wirtualnych i zbiorowych.

Obie definicje odnoszą się do użytkowników energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii, a konkretnie z instalacji przeznaczonej dla całego budynku. Jak dotąd właściciele poszczególnych lokali mogli korzystać z tak pozyskiwanej energii tylko w przestrzeni wspólnej. Różnica pomiędzy prosumentami wirtualnymi a zbiorowymi jest tak naprawdę niewielka i dotyczy jedynie lokalizacji instalacji fotowoltaicznej. W przypadku prosumentów wirtualnych mowa o instalacji znajdującej się poza budynkiem, natomiast prosumenci zbiorowi korzystają z instalacji znajdującej się na budynku lub przynajmniej na terenie posiadłości.

Czy fotowoltaika 2022 jest opłacalna?

Być może zastanawiasz się, czy fotowoltaika w 2022 roku, zwłaszcza w obliczu opisanych powyżej zmian prawnych, wciąż jest opłacalna. Jak wykazaliśmy powyżej, z pozoru niekorzystne zmiany można wykorzystać na swoją korzyść, poprzez magazynowanie energii zamiast sprzedaży do sieci. Niemniej nawet przy rozliczaniu energii na nowych zasadach fotowoltaika wciąż jest opłacalna.

Ile za instalację fotowoltaiczną w 2022 roku?

Przeciętne gospodarstwo domowe korzysta z instalacji fotowoltaicznej o mocy 3-5 kW. Wymaga to wydania od 18 do 28 tys. złotych. W takim przypadku nawet sprzedając energię do sieci i odkupując ją po cenie rynkowej, zwrot z inwestycji odbierzemy w mniej niż 10 lat. Natomiast magazyn energii, czyli większa autokonsumpcja, oraz skorzystanie z programów dofinansowań do fotowoltaiki jeszcze przyspiesza termin zwrotu całej inwestycji.

Wyższe ceny prądu, czyli wzrost opłacalności fotowoltaiki

Od zawsze opłacalność fotowoltaiki jest wprost skorelowana z cenami prądu. Otóż im wyższe ceny prądu, tym wyższa oszczędność w poszczególnych miesiącach. Wynika to z tego, że fotowoltaika nie generuje żadnych lub bardzo niskie rachunki za prąd.

Ostatnie lata to niemal nieustanny wzrost cen prądu, zwłaszcza w 2022 roku. Czynniki geopolityczne i ekonomiczne sprawiły, że ceny energii gwałtownie wzrosły. Co więcej, przewiduje się dalszy ich wzrost, między innymi z powodu rosnących cen surowców oraz spadku wartości polskiej waluty. Instalacja fotowoltaiczna może zapobiec wysokim rachunkom za energię.

Czy fotowoltaika będzie tańsza?

O cenie fotowoltaiki w kolejnych latach zadecyduje kilka czynników. Znaczenie mają ceny prądu, o czym pisaliśmy powyżej. Ze względu na wzrost stawek za energię elektryczną z sieci fotowoltaika w 2022 roku stała się bardziej opłacalna. Natomiast rozliczenie w nowym systemie net-billing oznacza mniejszą opłacalność fotowoltaiki. Mamy zatem dwa czynniki oddziałujące na opłacalność fotowoltaiki w przeciwstawny sposób. Niemniej, o ile czynnik negatywny można zredukować poprzez magazyn energii, o tyle większa korzyść użytkowania paneli fotowoltaicznych ze względu na rosnące ceny prądu pozostaje faktem. Trzeba przy tym pamiętać, że opłacalność fotowoltaiki generują nie tylko koszty związane z użytkowaniem instalacji, ale też wydatki związane z jej montażem.

Zakup i montaż instalacji fotowoltaicznej przez ostatnie 2 dekady z każdym rokiem był coraz tańszy. Aż do roku 2021 i konsekwencji pandemii. Ceny surowców, w tym krzemu i srebra niezbędnych, aby wyprodukować panele fotowoltaiczne. W dodatku przerwaniu uległy łańcuchy dostaw. Wszystko to spowodowało wzrost ceny zakupu instalacji fotowoltaicznej. Łańcuchy dostaw powoli są odbudowywane, a ceny surowców nieco spadły. Niemniej nie sposób przewidzieć, jak będą poruszać się w przyszłości. Szczególnie, że potencjalnie niebezpiecznych czynników makroekonomicznych widać na horyzoncie całkiem sporo. Do pozytywnego patrzenia w przyszłość zachęcają programy dofinansowania fotowoltaiki. Nie wiadomo jednak, jak długo jeszcze potrwają. Dlatego też zachęcamy, aby już teraz, kiedy opłacalność fotowoltaiki jest niepodważalna, zamontować panele fotowoltaiczne.

Zmiany w prawie wprowadzone 1 kwietnia 2022 roku oznaczają szereg zmian. Od 1 lipca 2022 roku prosumenci są zobowiązani do rozliczania się z siecią na mniej korzystnych warunkach. Niemniej powyżej wskazaliśmy, kto nie musi przechodzić na system net-billing. Doradziliśmy również, jak ominąć zmiany i wykorzystać bieżącą sytuację prawną na swoją korzyść. Poza tym warto pamiętać, że nowe przepisy to nie tylko modyfikacja systemu rozliczeń, ale też udogodnienia dla farm fotowoltaicznych i inne pozytywne zmiany.